ڪراچي(بيورو رپورٽ) هاري ويلفيئر ايسوسيئيشن (HWA) دعويٰ ڪئي آهي ته سنڌ ۾ جبري مزدوري وڌي رهي آهي، ۽ ڊي وي سيز غير فعال آهن . سنڌ ۽ وفاقي حڪومتن هارين ۽ پورهيتن جا گھر ٻوڙا ئي ڇڏيا آهن ، ھارين آبادگارن جا فصل تباهه ٿي ويا آهن.آگسٽ 2022 ۾ برساتن ۽ ٻوڏن دوران ڪاروبار، زمينون ، ڍور ۽ گھر لڙھي ويا. ٻوڏ ۽ برساتن جي تباهي کانپوءِ حڪومت پاڻي ڪڍڻ ۾ ناڪام ٿي وئي آهي. سيوهڻ، دادو، لاڙڪاڻو، ٺٽو ۽ بدين ضلعن جا مکيه شهر پاڻي ۾ ٻڏل آھن . هاري ويلفيئر ايسوسيئيشن جي اڳواڻ اڪرم علي خاصخيلي، انساني حقن جي ڪاڪرن نغمه خان، محمد پريل مري ۽ ٻين ڪراچي پريس ڪلب ۾ پريس ڪانفرنس ڪندي چيو تھ سنڌ حڪومت برساتن دوران هارين ۽ مزدورن کي تحفظ ڏيڻ ۾ ناڪام وئي آهي، جنهن هارين ۽ مزدورن کي لالچ جو آسان شڪار بڻائي ڇڏيو آهي. اڳواڻن چيو تھ استحصالي زميندارن کي ڊپ هو ته حڪومت جي مدد جي غير موجودگي ۾ اڪثر هارين کي ۽ فارم مزدورن پاران مقرر ڪيل غير رسمي شرطن ۽ شرطن تحت ڪم ڪرڻ شروع ڪيو ويو آهي. زميندار، جن ۾غريب خاندانن کي پنهنجي زندگي گذارڻ لاءِ قرض/پيشگي/اڊوانس ملي رهيا آهن. اهو چيو ويو آهي ته اهڙي حصيداري واري غير رسمي انتظامن جي نتيجي ۾ قرض جي غلامي، جيڪو اڳ ۾ ئي ضلعي ويجيلنس جي نگراني ۽ جانچ جي بغير عروج تي هو، ڪميٽيون 2021ع ۾ سنڌ جي صرف 14 ضلعن ۾ 14 ضلعي ويجيلنس ڪميٽيون ٺاهيون ويون. سنڌ بانڊڊ ليبر سسٽم ايبوليشن ايڪٽ 2015 تحت، پر انهن مان ڪو به فنڪشنل ناهي ،ان ڪري ايڪٽ تي عملدرآمد جي ڪا به نگراني ناهي. بهرحال ٻوڏ کان پوءِ ڊي وي سيز جو وڏو ڪردار آهي .اڳواڻن چيو ته سنڌ جي 17 ضلعن ۾ هزارين هارين ۽ ڳوٺاڻن مزدورن جا خاندان تباھھ ٿي ويا آهن، مناسب ۽ محفوظ پناهه گاھھ، روزگارجا موقعا، گهٽ ۾ گهٽ اجرت، پاڻي، صحت ۽ تعليم جون سھولتن جي اڻاٺ آھي . هنن وڌيڪ چيو ته حڪومتون مدد ڪرڻ بجاءِ بحالي لاءِ انهن کي پناهه گاهه ۽ روزگار جا موقعا فراهم ڪرڻ سان انهن جي زندگين جو وڏو تعداد بدلجي ويو آهي،ٻوڏ متاثر هارين ۽ ڳوٺاڻن مزدورن کي بکين ۾ تبديل ڪيو. لکين ٻارن ۽ انهن جي بالغ خاندان جي ميمبرن کي خوراڪ، پيئڻ جي صاف پاڻي ۽ سماجي تحفظ جي ضرورت آهي. جيڪڏهن اهي مهيا نه ڪيا ويا ته2022 جي آخر تائين غذائي کوٽ، بک، پاڻي مان پيدا ٿيندڙ بيماريون (خاص ڪري دستن)، مليريا ۽ ٿڌ سبب 5 سالن کان گهٽ عمر جا 5 لک ٻار مري سگهن ٿا. اڳواڻن وفاقي ۽ صوبائي حڪومتن تي زور ڏنو ته هو هارين کي رليف ۽ مدد فراهم ڪن ، پاڻي ڪڍڻ لاءِ به غير معمولي اپاءَ ورتا وڃن، سنڌ جي ڪيترن ئي ڳوٺاڻن ضلعن جي مرڪزن مان، گهر/ پناهه گاهون ۽ رياستي زمينون مهيا ڪري فصل پوکڻ لاءِ. ايڇ ڊبليو اي مطالبو ڪيو ته هارين، هارين ۽ هاري مزدورن کي پنهنجي معيشت، گهر، ڍورن ۽ زندگين جي نقصان جو فوري طور تي معاوضو ڏنو وڃي.
