اصغر علي
وزيراعظم شهباز شريف چين جي صدر شي جن پنگ سان ملاقات ڪئي جنهن ۾ ٻطرفن لاڳاپن ۽ اسٽريٽجڪ پارٽنرشپ کي وڌيڪ هٿي وٺرائڻ تي اتفاق ڪيو ويو، وزيراعظم جو عهدو سنڀالڻ کانپوءِ شهباز شريف جو هي پهريون چين جو دورو آهي. وزير خاص ۽ اعليٰ سرڪاري عملدار به وزيراعظم سان گڏ آهن، چيني صدر شي جن پنگ سان ملاقات ۾ اقتصادي شعبن ۾ سهڪار تي خيالن جي ڏي وٺ ڪئي وئي. وزيراعظم شهباز شريف چيني ڪمپنين کي پاڪستان جي دوري جي دعوت ڏيندي چيو ته 20 لک آبادي واري شهر ڪراچي ۾ پاڻي جي فراهمي وڏو مسئلو آهي. سنڌ حڪومت چين سان گڏجي ڪم ڪرڻ لاءِ تيار آهي، چيني ڪمپنين پاران ڪراچي ۾ مختلف منصوبن ۾ سيڙپڪاري جي دعوت قبول ڪندي پاڪستان ۾ سيڙپڪاري ۽ گڏيل منصوبن ۾ دلچسپي جو اظهار ڪيو آهي. وزيراعظم ايم ايل ون ۽ ٻين منصوبن ۾ دلچسپي وٺڻ تي چيني سيڙپڪارن جا ٿورا مڃيا، وزيراعظم شهباز شريف چيو آهي ته سولر انرجي مان 10 هزار ميگا واٽ بجلي پيدا ڪرڻ لاءِ جامع پلان جوڙيو ويو آهي. مان توهان کي ونڊ پاور پيدا ڪرڻ جي منصوبن ۾ سيڙپڪاري ڪرڻ جي پڻ دعوت ڏيان ٿو، ٻارڻ جي قيمتن ۾ گهٽتائي سان تيل ۽ گئس تي ٿيندڙ پرڏيهي مٽاسٽا جي بچت ٿيندي، ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ لاڳاپن جي بهتري لاءِ توهان سان گڏجي ڪم ڪنداسين.وزيراعظم شهباز شريف زور ڀريو ته چيني ڪمپني گوادر ايئرپورٽ تي هلندڙ سال جي آخر تائين ڪم مڪمل ڪرڻ جو اعلان ڪيو، جنهن تي چيني ڪمپني ايندڙ سال جي شروعات ۾ ايئرپورٽ جي اڏاوت مڪمل ڪرڻ جو يقين ڏياريو، ماضي ۾ ڪيترائي مسئلا پيش آيا آهن، جنهن لاءِ اسان معذرت خواه آهيون، اپريل 2022ع ۾ اقتدار سنڀالڻ کانپوءِ ڪمپنين کي درپيش مسئلا حل ٿي ويا، چيني ڪمپنين جا 160 ارب رپيا ادا ڪيا ويا، ڪالهه 50 ارب رپيا ادا ڪيا ويا. شهباز شريف چيو ته ماضي ۾ چيني امپورٽ ٿيل ڪوئلي جي ادائيگي ۾ مسئلا هئا، هو ديامير ڀاشا منصوبي ۾ زمين حاصل ڪرڻ جا مسئلا حل ڪندا، چيني ڀائرن ۽ ڀينرن جي لاڏاڻي تي کيس تمام گهڻو ڏک ٿيو آهي، وزيراعظم چيو. چيني رهاڪن تي حملا ڪندڙ ڏوهارين کي گرفتار ڪري عبرتناڪ سزا ڏني ويندي، چيني رهواسين لاءِ حفاظتي انتظامن لاءِ بهترين قدم کنيا پيا وڃن ۽ انهن منصوبن تي ڪم ڪندڙ چيني شهرين جي حفاظت کي يقيني بڻائيندا. اسان جي چيني ڀائرن ۽ ڀينرن جي حفاظت اسان کي اسان جي ڀائرن وانگر پياري آهي، مهمند ڊيم بابت ڪجهه مسئلا ڇو پيدا ٿيا؟ چيني ڪمپنيون ڪراچي ۾ مختلف منصوبن ۾ سيڙپڪاري جي دعوت قبول ڪري ورتي آهي. وزيراعظم شهباز شريف چيني ڪميونسٽ پارٽي جي 20هين سينٽرل ڪميٽي جو جنرل سيڪريٽري چونڊجڻ تي صدر شي جن پنگ کي مبارڪباد ڏني. هن پاڪستان ۾ سپر سيلاب سبب پيدا ٿيل آفت جي تناظر ۾ پاڪستان جي رليف، بحالي ۽ بحالي جي ڪوششن ۾ چين جي قيمتي مدد تي پڻ شڪريو ادا ڪيو. ٻنهي اڳواڻن پاڪستان-چين ٻطرفن لاڳاپن ۾ اڳڀرائي جو جائزو ورتو ۽ گڏيل دلچسپي جي علائقائي ۽ عالمي معاملن تي خيالن جي ڏي وٺ ڪئي. هن ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ هر موسم جي اسٽريٽجڪ ڪوآپريٽو پارٽنرشپ لاءِ پنهنجي عزم کي ورجايو جيڪو وقت جي امتحان ۾ پورو ٿيو آهي. ٻئي ملڪ امن، استحڪام، ترقي ۽ خوشحالي جي پنهنجي گڏيل ويزن کي حقيقت ۾ آڻڻ لاءِ مضبوطيءَ سان گڏ بيٺل آهن. چين سان پاڪستان جي منفرد تاريخي لاڳاپن ۽ علائقائي امن ۽ استحڪام لاءِ ٻه طرفي دوستي جي عزم جو ورجاءُ ڪندي وزيراعظم ان ڳالهه تي زور ڏنو ته پاڪستان ۾ سياسي ميدان ۾ پاڪ-چين دوستي مڪمل اتفاق راءِ آهي ۽ اهو بين الصوبائي لاڳاپن جي حوالي سان هڪ مثال آهي. چين جي خوشحالي لاءِ صدر شي جي قيادت ۽ ٻه طرفي لاڳاپن کي مضبوط ڪرڻ لاءِ سندس ويزن کي خراج تحسين پيش ڪيو. وزيراعظم چيو ته پاڪستان چين جي سماجي ۽ اقتصادي ترقي ۽ ملڪي ترقي ۽ خوشحالي لاءِ قومي عزم کان متاثر آهي. ٻنهي اڳواڻن دفاع، واپار ۽ سيڙپڪاري، زراعت، صحت، تعليم، متبادل توانائي، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي ۽ آفتن جي تياري سميت ڪيترن ئي معاملن تي تعاون تي خيالن جي ڏي وٺ ڪئي. هن سي پيڪ لاءِ پنهنجي گڏيل عزم کي ورجايو ۽ ان ڳالهه کي اجاگر ڪيو ته سي پيڪ جي اعليٰ معيار جي ترقي پاڪستان ۽ چين جي وچ ۾ ٻطرفن لاڳاپن کي وڌيڪ مضبوط ڪندي. ان حوالي سان ٻنهي اڳواڻن ان ڳالهه تي اتفاق ڪيو ته اسٽريٽجڪ اهميت واري منصوبي جي طور تي ٻئي طرف سي پيڪ فريم ورڪ تحت ايم ايل ون کي شروعاتي منصوبي طور شروع ڪرڻ لاءِ گڏيل ڪوششون ڪندا. هن ڪراچي ۾ ماس ٽرانزٽ پروجيڪٽ جي ضرورت کي به تسليم ڪيو ۽ ڪراچي سرڪلر ريلوي جي جلد شروعات لاءِ سمورين رسمن کي حتمي شڪل ڏيڻ تي اتفاق ڪيو. هن دوري دوران ٻه طرفي تعاون جي وسيع شعبن تي مشتمل ڪيترن ئي معاهدن تي صحيحن کي به ساراهيو، صدر شي جن پنگ يقين ڏياريو ته چين پاڪستان جي جيو اڪنامڪ حب ۽ پائيدار معاشي ترقي جي صلاحيت کي استعمال ۾ آڻڻ ۾ مدد جاري رکندو. هن پاڪستان ۾ ٻوڏ کان پوءِ جي رليف ۽ بحالي جي ڪوششن لاءِ 500 ملين RMB جي اضافي امدادي پيڪيج جو پڻ اعلان ڪيو. ٻنهي اڳواڻن تيزيءَ سان بدلجندڙ بين الاقوامي ماحول تي خيالن جي ڏي وٺ ڪئي، جنهن ترقي پذير ملڪن لاءِ معاشي چئلينجز کي وڌائي ڇڏيو آهي. انهن برابري ۽ گڏيل فائدي جي بنياد تي ڳالهين ۽ تعاون تي پنهنجي گڏيل عقيدي جي ٻيهر تصديق ڪئي جيڪا عالمي امن ۽ خوشحالي لاءِ ضروري آهي. انهن اتفاق ڪيو ته معاصر چئلينجن جهڙوڪ موسمياتي تبديلي، صحت جي وبا ۽ وڌندڙ عدم مساوات گڏيل قومن جي چارٽر جي مقصدن ۽ اصولن جي مطابق رياستن جي وچ ۾ تعاون جي ضرورت آهي. وزيراعظم شهباز شريف ۽ صدر شي جن پنگ وچ ۾ خطي جي اهم معاملن تي خيالن جي ڏي وٺ ڪئي وئي، جن ۾ IIOJK ۽ افغانستان جي صورتحال سميت خطي جي اهم معاملن تي خيالن جي ڏي وٺ ڪئي وئي. ٻنهي اڳواڻن ان ڳالهه کي تسليم ڪيو ته هڪ پرامن ۽ مستحڪم افغانستان علائقائي سلامتي ۽ اقتصادي ترقي کي هٿي ڏيندو ۽ ان ڳالهه تي اتفاق ڪيو ته سي پيڪ جي افغانستان تائين توسيع علائقائي رابطن جي شروعات کي مضبوط ڪندي. وزيراعظم صدر شي جن پنگ کي جلد کان جلد پاڪستان جي دوري جي گرمجوشي جي دعوت پڻ ڏني جيڪا هن قبول ڪئي. وزيراعظم شهباز شريف جي چين جي دوري دوران اسٽاڪ مارڪيٽ ۾ زبردست اضافو ڏسڻ ۾ آيو آهي، وزيراعظم جي چين دوري دوران اسٽاڪ مارڪيٽ ۾ 544 پوائنٽس جو اضافو ٿيو آهي ۽ تجزيه نگارن ان تيزيءَ کي دوري دوران مثبت پيش رفت جي اميد قرار ڏنو آهي. وزيراعظم شهباز شريف جو چين دورو، آئل ريفائنري قائم ڪرڻ لاءِ سيڙپڪاري ڪندس. جاري ڪيل بيان ۾ وزيراعظم شهباز شريف چيو ته چين جي دوري دوران سندس چيني قيادت سان ڳالهين جو مرڪز پاڪستان سميت ٻين معاملن تي هو. وزيراعظم شهباز شريف پنهنجي چيني هم منصب جي دعوت تي چين جي ٻن ڏينهن جي سرڪاري دوري تي روانو ٿي ويو آهي، جيڪو وزارت عظميٰ جو عهدو سنڀالڻ کانپوءِ سندس پهريون چين جو دورو آهي. هن ان کان اڳ 16 سيپٽمبر تي ازبڪستان ۾ شنگهائي تعاون تنظيم جي سربراهه اجلاس جي موقعي تي چيني صدر شي جن پنگ سان ملاقات ڪئي هئي. وزيراعظم سان وفاقي ڪابينا جا ميمبر به گڏ آهن، دوري دوران ٻنهي ملڪن جا اڳواڻ اسٽريٽجڪ سهڪاري ڀائيواري جو جائزو وٺندا. هن دوري سان ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ وسيع تر ٻه طرفي تعاون جي ايجنڊا تي اڳڀرائي ۽ پاڪ چين اقتصادي راهداري جي رفتار ۾ واڌ جو امڪان آهي، سي پيڪ گذريل 4 سالن کان دير جو شڪار هو، گذريل هفتي سي پيڪ بابت اجلاس ٿيو، جنهن ۾ هن چيو. دورو سي پيڪ ۽ نئين منزل لاءِ اهم ڪردار ادا ڪندو. سڌ سماءَ واري وزير جو چوڻ آهي ته وزيراعظم جي دوري دوران سي پيڪ بابت معاهدن تي به صحيحون ڪيون وينديون، دوري کان اڳ چيني ميڊيا سان ڳالهائيندي وزيراعظم شهباز شريف اميد ظاهر ڪئي ته سندس ايندڙ چين جو دورو آزاد هوندو. چين سان اسٽريٽجڪ لاڳاپا وڌيڪ گهرا ٿيندا ۽ ٻه طرفا واپاري ۽ ڪاروباري لاڳاپا وڌندا، چائنا گلوبل ٽيليويزن نيٽ ورڪ سان هڪ انٽرويو ۾ هن چيو ته ون بيلٽ ون روڊ تحت سي پيڪ جو ٻيو مرحلو سماجي ۽ اقتصادي ترقي جي نئين دور جو آغاز آهي. هن دوري ۾ مختلف شعبن ۾ مفاهمت جي ڪيترن ئي ياداشتن ۽ معاهدن تي صحيحون ڪيون وينديون. 27 آڪٽوبر تي ٿيندڙ سي پيڪ جوائنٽ ڪوآپريشن ڪميٽي جي 11هين اجلاس جي حوالي سان ان ڳالهه کي يقيني بڻايو ويندو ته سي پيڪ منصوبي تي تعاون جي رفتار کي مضبوط ڪيو ويندو ته جيئن ٻه طرفي تعاون جي ايجنڊا کي وڏي پيماني تي اڳتي وڌايو وڃي. هن چيو ته هاڻي هو سي پيڪ تحت صنعتي تعاون کي فروغ ڏيندا، سي پيڪ صنعتي تعاون سان روزگار جا نوان موقعا پيدا ٿيندا، سي پيڪ تحت زرعي تعاون تي ڳالهيون ٿينديون، سي پيڪ پاڪ چين تعاون جو سنگ ميل بڻجي ويو آهي، ملڪي ۽ پرڏيهي حالتن جي پرواهه نه ڪندي. پاڪستان ۽ چين جي دوستي نسلن کان هلي رهي آهي، دنيا ۾ رابطن کي هٿي وٺرائڻ سان ئي معيشتن جو استحڪام ممڪن ٿيندو، اهو ثابت ڪري رهيو آهي ته پاڪستان سي پيڪ جي حوالي سان پنهنجي قومي، علائقائي ۽ ٻطرفي پروگرامن تي عمل ڪري رهيو آهي. سي پيڪ سبب ملڪ جي تعميراتي صنعت يعني اسٽيل، سيمنٽ، لاجسٽڪ ۽ سروسز سيڪٽر کي وڏو فروغ مليو آهي، انفراسٽرڪچر منصوبي سان گڏوگڏ سي پيڪ تحت 9 اقتصادي زونز قائم ڪيا پيا وڃن، پاڪ چين صنعتي تعاون سان صنعتڪاري کي فروغ ڏنو ويندو. ملڪ ۾ پارلياماني ڪميٽي سي پيڪ جي معاملن جو جائزو وٺڻ لاءِ سرگرم ڪردار ادا ڪري رهي آهي ۽ سمورين سياسي پارٽين جي اتفاق راءِ لاءِ ورڪنگ گروپ ڪم ڪري رهيا آهن سي پيڪ تحت سمورن منصوبن جي مختلف مرحلن جو جائزو وٺڻ لاءِ ورڪنگ گروپن پاران منظور ڪيل منصوبا آهن. اقتصادي راهداري جو بنيادي مقصد گهٽ ترقي يافته علائقن کي ترقي جي وهڪري ۾ شامل ڪرڻ نه آهي، مقامي ماڻهن کي تمام گهڻو فائدو پهچندو، اقتصادي راهداري منصوبي جي نيٽ ورڪ ذريعي گهٽ ترقي يافته علائقن کي وڏن شهرن سان ڳنڍيندي. روڊ رستا رابطي جو هڪ وسيلو آهن ۽ رابطا خوشحالي لاءِ راهه هموار ڪن ٿا ۽ منصوبا علائقائي رابطا شنگھائي تعاون تنظيم جي گڏيل ترقي جي ويزن جي عڪاسي ڪن ٿا. هن وڌيڪ چيو ته سي پيڪ علائقائي رابطن ۽ انٽيگريشن ذريعي گڏيل خوشحالي جي شنگهائي تعاون تنظيم جي ويزن جي عڪاسي ڪري ٿو، گوادر پورٽ، ريلوي ۽ موٽر وي ذريعي سن جيانگ جي خودمختيار علائقي کي تيل ۽ گئس جي مختصر وقت ۾ پهچائڻ. شنگهائي تعاون تنظيم جي سربراهه اجلاس دوران وزيراعظم شهباز شريف چيني صدر شي جن پنگ سان ملاقات ڪئي. ازبڪستان جي شهر سمرقند ۾ شنگهائي تعاون تنظيم (ايس سي او) جي سربراهن جي 22هين اجلاس جي موقعي تي وزيراعظم شهباز شريف چين اقتصادي راهداري منصوبن لاءِ پنهنجي حڪومت جي عزم جو ورجاءُ ڪيو، وزيراعظم سان چين جي صدر شي جن پنگ ملاقات ڪئي. چيني صدر، شهباز شريف کي هڪ عملي ۽ باصلاحيت شخص قرار ڏنو ۽ پاڪستان- چين دوستي لاءِ ڊگھي وابستگي رکندڙ اڳواڻ قرار ڏنو، بيلٽ اينڊ روڊ انيشيٽو (بي آر آءِ) ۽ گلوبل ڊولپمينٽ انيشيٽو (جي ڊي آءِ) جي تعريف ڪئي ۽ پائيدار ترقي لاءِ گڏيل ڪوشش ۽ ڪامياب نتيجو ڏيندڙ قرار ڏنو. مئي 2013ع ۾ چيني وزيراعظم لي ڪي چيانگ پنهنجي پاڪستان جي دوري دوران سي پيڪ جي تجويز پيش ڪئي، جنهن کي پاڪستاني حڪومت طرفان فوري طور تي مثبت جواب ۽ اهميت ڏني وئي. جولاءِ 2013 ۾ وزيراعظم نواز شريف جي چين جي دوري دوران سي پيڪ تي ڪم شروع ڪرڻ لاءِ هڪ ايم او يو تي صحيحون ڪيون ويون. چين-پاڪستان اقتصادي راهداري هڪ وڏو واپاري منصوبو آهي، جنهن جو مقصد گوادر بندرگاهه، ريلوي ۽ موٽر ويز ذريعي ڏکڻ-اولهه پاڪستان کان چين جي اتر اولهه سن جيانگ خودمختيار علائقي تائين تيل ۽ گئس جي مختصر مدت جي پهچائڻ آهي. ان کان علاوه ٻنهي ملڪن وچ ۾ وسيع تر ٻه طرفي تعاون جي ايجنڊا تي اڳڀرائي جو امڪان آهي، دوري دوران ڪيترن ئي مفاهمت جي يادداشتن ۽ معاهدن تي صحيحن جو به امڪان آهي، حڪومت سي پيڪ تحت سمورن منصوبن ۽ معاهدن کي مڪمل ڪرڻ لاءِ پرعزم آهي. سي پيڪ پاڪستان جي معاشي ترقي کي هٿي وٺرائڻ لاءِ هڪ اهم سنگ ميل آهي، سي پيڪ منصوبو گذريل حڪومتن ۾ تمام سست هو، سي پيڪ بيجنگ جي بيلٽ اينڊ روڊ منصوبي جو هڪ اهم حصو آهي، جنهن جو بنياد مسلم ليگ (ن) جي دور ۾ 2013 ۾ رکيو ويو. ون پلس فور منصوبي ۾ گوادر بندرگاهه، توانائي ۽ مواصلاتي نظام ۽ صنعتي زونن کي اپ گريڊ ڪرڻ شامل آهن. وزيراعظم شهباز شريف چين جي سرڪاري دوري تي آهي، جتي هن پاڪستان جو دورو ڪيو. هن چائنا اڪنامڪ ڪوريڊور (سي پيڪ) منصوبن جي بحاليءَ لاءِ پنهنجي عزم کي ورجايو آهي.
